Κρισεις Πανικου: Μία μαθημένη συμπεριφορά ως αντίδραση στην απειλή

“Έβαλες τη ζακέτα σου ;;; “ “Εφαγες;;;” “Έπλυνες τα χέρια σου;;;” “Πρόσεχε σε ποιον μιλάς στο δρόμο !!! ’’.Σίγουρα τα παραπάνω αποτελούν φράσεις που όλοι έχουμε ακούσει αρκετές φορές στη ζωή μας….Πώς όμως αυτές οι απλές αθώες φράσεις μπορούν να διαμορφώσουν βαθύτερες πεποιθήσεις για τον κόσμο αλλα ακόμη και να συμβάλλουν στην εμφάνιση κλινικών ψυχικών φαινομένων όπως οι Κρίσεις Πανικου;
Σύμφωνα με τον πατέρα της Γνωσιακής Συμπεριφορικής Θεραπείας Αaron Beck (1998) οι άνθρωποι με Κρίσεις Πανικού εμφανίζουν μία έντονη ενασχόληση με τα σωματικά και ψυχικά τους συμπτώματα ως αποτέλεσμα αδυναμίας πρόσβασης σε ρεαλιστικές σκέψεις που θα απέδιδαν μία πραγματική εξήγηση σε αυτό που τους συμβαίνει.
Κατά την πρώιμη ηλικία οι εμπειρίες που βιώνει κανείς σαν παιδί ή έφηβος μέσα από το στενό περιβάλλον και τις συμπεριφορές και αντιδράσεις των προσώπων φροντίδας δύναται να διαμορφώσουν κάποια σχήματα για το πώς βλέπει τον κόσμο αλλά και τον εαυτό του μέσα σε αυτόν.
Έχει παρατηρηθεί μέσα από κλινικές μελέτες ότι οι άνθρωποι που αντιμετωπίζουν Κρίσεις Πανικου έχουν ένα κοινό σχήμα <<ευαλωτότητας>>(Αaron Beck, 1998).Σε μία άλλη μετάφραση αυτό το σχήμα σημαίνει <<Ο κόσμος είναι επικίνδυνος και εγώ πολύ αδύναμος για να τον αντιμετωπίσω ενώ η βοήθεια που μπορούν να μου παρέχουν οι άλλοι σε κατάσταση κινδύνου κειμένεται από μικρή έως ασήμαντη>>.Η πίστη στα παραπάνω οδηγεί κάποιον σε απόγνωση και έντονο άγχος για το τι προβλέπει το μέλλον και για την ικανότητα βοήθειας του εαυτού του και των άλλων αν και εφόσον χρειαστεί.
Αυτό το σχήμα ευαλωτότητας μπορεί να αναπτυχθεί από κατά τα άλλα “αθώα ερεθίσματα” όπως π.χ μια μαμά που συνεχώς επιτείνει την προσοχή στο παιδί “Να προσέχει” γιατί ο κόσμος είναι επικίνδυνος και τα δεινά που μπορεί να συμβούν πολλά(θα αρρωστήσεις,θα σε αρπάξουν,θα τρέχουμε στο νοσοκομείο).Ωστόσο αυτό το σχήμα ενώ μπορεί να ελλοχεύει σε ένα παιδί από μικρή ηλικία συχνά δεν ενεργοποιείται παρά μόνο εάν συμβεί ένα αρκετά έντονο γεγονός στη ζωή του κάτι που με ψυχολογικούς όρους ονομάζεται πυροδοτικό γεγονός.Αυτό μπορεί να είναι η έναρξη στρατιωτικής θητείας,οι πανελλήνιες εξετάσεις, μία πιο βαριά ίωση ή ακόμη και η μετακόμιση στο δικό του σπίτι που συμβολίζει την έναρξη της αυτόνομης -ενήλικης ζωής.
Σε στρεσογόνες συνθήκες ο ανθρώπινος οργανισμός ενεργοποιεί μία σειρά από συστήματα όπως το Αυτόνομο Νευρικό Σύστημα και Ορμόνες (αδρεναλίνη,κορτιζόλη) με σκοπό να είμαστε σε εγρήγορση και να αντιδράσουμε είτε φεύγοντας είτε παραμένοντας σε μία κατάσταση.Αυτή η ενεργοποίηση επιφέρει μία σειρά από αθώα και φυσιολογικά σωματικά συμπτώματα π χ ταχυκαρδία,εφίδρωση , μυϊκές συσπάσεις.
Εκεί, ο άνθρωπος φαίνεται να ξεκινάει μία σειρά από Αυτόματες Αρνητικές Σκέψεις που απορρέουν από το πρώιμο αυτό σχήμα ευαλωτότητας.Συγκεκριμένα παρατηρείται έντονο άγχος σχετικό με την απειλή είτε της σωματικής είτε της ψυχικής υγείας.Ο άνθρωπος δηλαδή φοβάται έντονα ότι αντιμετωπίζει μία θανατηφόρα σωματική απειλή είτε μία απειλή που σχετίζεται με το να <<χάσει το μυαλό του>>, <<να τρελαθεί>>.
Εκεί ,ο τρόπος που ο άνθρωπος ερμηνεύει τη νοητική σύγχυση που βιώνει αλλά και τα σωματικά συμπτώματα περιέχει πολλά σφάλματα τα οποία οδηγούν σε έντονο άγχος και σε μη λειτουργικές συμπεριφορές.Συγκεκριμένα ,όσοι αντιμετωπίζουν Κρίσεις Πανικού φαίνεται να αποφεύγουν καταστάσεις και συνθήκες κατά τις οποίες υπάρχουν πολλές η και λίγες πιθανότητες να νιώσουν φόβο.
Ωστόσο οι συμπεριφορικές αποφυγές διαιωνίζουν τον κύκλο της διαταραχής και λειτουργούν αθροιστικά ως προς την ένταση της συμπτωματολογίας και την δυσφορία του ανθρώπου.
Πάρα πολλές έρευνες υποστηρίζουν ότι  μέσα από την Γνωσιακή Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία μπορεί κανείς να μάθει να διαχειρίζεται μη λειτουργικές σκέψεις και συμπεριφορές ώστε να σπάσει αυτον τον φαύλο κύκλο και να βελτιώσει αισθητά την ποιότητα της ζωής του.

Απόδοση:
Bασιλάκη Αφροδίτη -Ειρήνη
Ψυχολόγος /Ψυχοθεραπεύτρια MSc

Πηγές

Beck, A. T. (1976). Cognitive therapy and the emotional disorders. New York. International Universities Press.

Beck, A. T., Emery, G., & Greenberg, R. (1985). Anxiety disorders and phobias: A cognitive perspective. New York: Basic Books.

Beck, A. T., & Freeman, A. (1990). Cognitive therapy of personality disorders. New York: Guilford Press.